آب معدنی یکی از پرطرفدارترین نوشیدنی‌ها در سراسر جهان است و بسیاری از افراد آن را به‌عنوان منبعی سالم و طبیعی برای تامین آب روزانه خود انتخاب می‌کنند. اما کمتر کسی به فرآیند تصفیه و ضدعفونی آب معدنی توجه می‌کند. یکی از رایج‌ترین روش‌های ضدعفونی در صنایع آب معدنی، استفاده از گاز ازن (O₃) است. اگرچه این روش در از بین بردن میکروب‌ها و باکتری‌ها بسیار مؤثر است، اما مصرف طولانی‌مدت آب معدنی ازن‌دار می‌تواند پیامدهای منفی برای سلامت انسان داشته باشد. در این مقاله به بررسی مضرات ازن در آب معدنی می‌پردازیم و نکاتی علمی برای مصرف ایمن آب ارائه می‌دهیم.
۱. ازن چیست و چرا در آب معدنی استفاده می‌شود؟
ازن، یک مولکول سه اتمی اکسیژن است که به دلیل خاصیت اکسیدکنندگی قوی خود، در تصفیه آب به‌عنوان یک ضدعفونی‌کننده بسیار موثر شناخته می‌شود. بسیاری از شرکت‌های آب معدنی از ازن برای نابود کردن باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها استفاده می‌کنند، زیرا:
-
نسبت به کلر کمتر باقی‌مانده‌های شیمیایی مضر در آب ایجاد می‌کند.
-
سریعاً عمل می‌کند و زمان تصفیه کوتاه‌تری نیاز دارد.
-
طعم و بوی آب را کمتر تغییر می‌دهد.
با این حال، این مزایا نباید باعث شود که مضرات احتمالی آن نادیده گرفته شود.
۲. اثرات اکسیدکنندگی ازن بر بدن انسان
ازن یک اکسیدکننده قوی است، به این معنی که می‌تواند ترکیبات شیمیایی را در تماس با خود اکسید کند. وقتی آب معدنی ازن‌دار مصرف می‌شود، بخش کمی از ازن ممکن است با ترکیبات آلی موجود در بدن واکنش دهد و محصولات اکسیداتیو ایجاد کند. اثرات این محصولات اکسیداتیو شامل موارد زیر است:
-
آسیب به سلول‌ها و بافت‌ها: رادیکال‌های آزاد تولید شده می‌توانند به سلول‌های بدن آسیب برسانند و فرآیند پیری زودرس را تسریع کنند.
-
افزایش خطر التهاب: تماس مداوم با اکسیدان‌ها می‌تواند التهاب مزمن در بافت‌های بدن ایجاد کند و زمینه‌ساز بیماری‌های قلبی، دیابت و مشکلات کبدی شود.
-
تضعیف سیستم ایمنی: مصرف طولانی‌مدت مواد اکسیدکننده ممکن است توانایی بدن در مقابله با عفونت‌ها را کاهش دهد.
۳. تاثیرات بر سیستم گوارش
یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌ها درباره مصرف آب ازن‌دار، اثر آن بر سیستم گوارشی است. مطالعات نشان می‌دهند که مصرف مداوم آب حاوی ازن می‌تواند:
-
باعث تحریک مخاط معده شود و مشکلاتی مانند ترش‌کردن، سوءهاضمه و التهاب معده ایجاد کند.
-
باکتری‌های مفید روده (فلور طبیعی روده) را کاهش دهد و تعادل میکروبی روده را بر هم زند.
-
در صورت مصرف طولانی‌مدت، احتمال بروز مشکلات گوارشی مزمن مانند سندرم روده تحریک‌پذیر افزایش می‌یابد.
۴. اثرات بر سیستم تنفسی و قلبی
هرچند مصرف آب ازن‌دار به طور مستقیم با مشکلات تنفسی مرتبط نیست، اما محصولات جانبی اکسیداتیو آن می‌توانند به صورت غیرمستقیم سلامت تنفسی و قلبی را تحت تأثیر قرار دهند:
-
اکسیدان‌ها می‌توانند التهاب رگ‌های خونی را افزایش دهند و فشار خون را بالا ببرند.
-
برخی مطالعات نشان داده‌اند که اکسیدان‌ها می‌توانند باعث آسیب به سلول‌های اندوتلیال رگ‌ها شوند و خطر تصلب شرایین و بیماری‌های قلبی را افزایش دهند.
-
افراد مبتلا به مشکلات تنفسی یا قلبی باید از مصرف مداوم آب ازن‌دار خودداری کنند.
daf-dissolved-air-floatation Installation, Operation & Maintenance Manual HydroFloat
۵. اثرات زیست‌محیطی استفاده از ازن
فراتر از سلامت فردی، استفاده گسترده از ازن در آب معدنی می‌تواند اثرات زیست‌محیطی داشته باشد:
-
تولید ازن در مقیاس صنعتی انرژی زیادی مصرف می‌کند و می‌تواند ردپای کربنی کارخانه‌ها را افزایش دهد.
-
محصولات جانبی اکسیداتیو ازن ممکن است در محیط زیست منتشر شوند و کیفیت منابع آب طبیعی را تحت تاثیر قرار دهند.
-
استفاده از بطری‌های پلاستیکی در آب معدنی ازن‌دار و ترکیب آن با محصولات اکسیداتیو می‌تواند مشکلات آلودگی شیمیایی بیشتری ایجاد کند.
۶. نکاتی برای مصرف ایمن آب معدنی
با وجود مضرات بالقوه، مصرف آب معدنی گاهی لازم است، به‌ویژه در مناطقی که آب لوله‌کشی تصفیه‌شده ایمن نیست. برای کاهش خطرات، می‌توان به نکات زیر توجه کرد:
-
تنوع منابع آب: بهتر است فقط به آب معدنی اکتفا نکنید و آب تصفیه‌شده سالم خانگی یا آب جوشیده و خنک شده نیز مصرف کنید.
-
بررسی برچسب‌ها: برخی برندها میزان ازن باقی‌مانده در آب را اعلام می‌کنند. انتخاب برندهایی با مقدار ازن کنترل‌شده توصیه می‌شود.
-
مصرف محدود: بهتر است آب ازن‌دار را به صورت موقت و محدود مصرف کنید و نه به عنوان منبع اصلی آب روزانه.
-
نگهداری مناسب: ازن به سرعت ناپایدار است و باقی ماندن آن در بطری‌های پلاستیکی می‌تواند محصولات جانبی مضر تولید کند؛ بنابراین از ذخیره طولانی‌مدت آب در دمای بالا پرهیز کنید.
۷. نتیجه‌گیری
ازن در آب معدنی ابزار موثری برای ضدعفونی و کنترل میکروب‌هاست، اما مصرف طولانی‌مدت آن می‌تواند پیامدهای منفی برای سلامت انسان داشته باشد. اثرات اکسیداتیو آن بر سلول‌ها، سیستم گوارش، قلب و رگ‌ها و حتی محیط زیست قابل چشم‌پوشی نیست. با رعایت نکات ایمنی و محدود کردن مصرف، می‌توان از مضرات احتمالی آن جلوگیری کرد و آب معدنی را به صورت سالم و مطمئن استفاده نمود.
در نهایت، آگاهی مصرف‌کننده و بررسی دقیق روش‌های تصفیه و میزان ازن موجود در آب، کلید انتخاب آگاهانه و حفظ سلامت است. آب معدنی هرچند سالم و طبیعی به نظر می‌رسد، اما شناخت فرآیندهای شیمیایی پشت آن می‌تواند تفاوت بزرگی در کیفیت زندگی ایجاد کند.